مطلبی پیرامون فسیلها و لایه های رسوبی

  با یاد و نام خدا

  دانش آموزان عزیز سلام و وقت به خیر. این مطلب جهت افزایش معلومات شما تهیه شده اند. شما می توانید با همکاری اولیایتان و با جستجو در اینترنت، مطالب جامع و کاملتری را در این باره به دست آورید. 

  مطلبی پیرامون فسیلها و لایه های رسوبی

--------------------------------- 

میلیون ها سال پیش موجوداتی مثل دایناسورها و بعضی گیاهان و جانوران بر روی کره زمین زندگی می کردند که امروزه از بین رفته و منقرض شده اند.

 سوال: پس حالا که نیستند ما این اطلاعات را از کجا بدست آورده ایم؟

زمین شناسان با حفاری هایی که انجام داده اند اثر و بقایای بدن بعضی از موجودات را بر روی سنگ ها پیدا کرده اند و با مطالعه ی آن ها اطلاعات زیادی درباره گذشته ی زمین به دست آورده اند

به اجساد، آثار و بقایای جانوران و گیاهان که از سالهای دور باقی مانده اند فسیل می گویند. فسیل هر جانوری به خود آن جانور شباهت دارد.

زمین شناسان برای پیدا کردن فسیل ها لایه های رسوبی را مطالعه می کنند چون باقی مانده بدن جانوران به وسیله ی رسوبات پوشیده و دفن می شود و کم کم به فسیل تبدیل می شود

**مکانهای مناسب برای تشکیل فسیل :

از مناسب‌ترین مکان‌ها برای تشکیل فسیل یا سنگوارها می‌توان به حاشیه دلتاها و پیرامون کوه‌های آتشفشانی قدیمی که خاکستر از آنها متصاعد می‌شود و دریاهای کم عمق و یخچال‌ها و باتلاق‌ها نام برد. بیشتر دانشمندان معتقدند که فسیل‌ها در دریاهای قدیمی قرار داشته‌اند و در بین مواد رسوبی قرار گرفته‌اند و در اثر فشار و گرمای زیاد، به این شکل در آمده‌اند.

** شرایط لازم برای تشکیل فسیل :

1- وجود قسمت های سخت در بدن مانند استخوان دندان و..

2- دور ماندن بدن جانور از عوامل تجزیه کننده

3- پوشیده شدن جانور به وسیله رسوبات و گل و لای

** مراحل تشکیل فسیل در دریا :

وقتی جانوری مرد و به دریا افتاد، قسمت های نرم بدنش از بین می رود و تجزیه می شود ولی قسمت های سخت باقی مانده است، روی بدن جانور کم کم به وسیله رسوبات پوشیده شده است، با گذشت زمان و فشار لایه های بالایی به تدریج از بدن فسیل به وجود می آید.

**چگونگی تشکیل فسیل

فسیل های بخش های سخت (مانند استخوان ها و دندان ها) به صورت زیر تشکیل می شود :

1-بعضی از جانوران به سرعت بعد از مرگشان دفن شده اند (با دفن شدن زیر گل و لای یا دفن شدن در توفان شن و غیره)

2-با گذشت زمان رسوبات بیشتر  و بیشتری بقایای جانور را می پوشاند

3-بخش هایی از جانوران که پوسیده و فاسد نشده (معمولاً بخش های سخت تر مثل استخوان ها و دندان ها) در زیر رسوبات تازه شکل گرفته دفن میشه

4-در شرایط مساعد (بدون وجود لاشخورها، دفن سریع، نبودن تغییرات آب و هوایی خیلی زیاد)، بخش های بدن جانور در طول زمان به فسیل تبدیل میشه

** ویژگی لایه های رسوبی :  

جنس و رنگ هر لایه با لایه دیگر فرق دارد. لایه های زیرین قدیمی تر هستند پس فسیل یافت شده در این لایه ها نشان دهنده این است که این موجودات قدیمی ترند. از آنجا که موجودات قدیمی ساده ترند پس فسیل های یافت شده از لایه های زیرین مربوط به جانداران ساده تر است و هر چه بالاتر می آییم فسیل های یافت شده مربوط به جانداران پیشرفته ترند. هر چه به بالا نزدیک می شویم تعداد و تنوع فسیل ها بیشتر می شود.

با وجود این که تعداد حشرات بیشتر از بقیه جانوران است اما تعداد فسیل حشرات کم است چون بدن حشرات قسمت های سخت ندارد و زود تجزیه می شود.

میزان فسیل جانورانی که در خشکی زندگی می کنند کم تر است چون بدن آن ها بیشتر در معرض تجزیه شدن است.

** کاربرد فسیل ها :

با مطالعه بخشی از بدن جانور می توان ویژگی های دیگر آن جاندار را نیز شناسایی کرد، مثلا اگر فسیل رد پای یک جاندار شبیه سم باشد متوجه می شویم که آن حیوان گیاه خوار بوده و در آن منطقه گیاه وجود داشته است.

1-شناخت موجودات قدیمی و ساختمان بدن آن ها

2-شناخت محل زندگی و نوع غذای موجودات قدیمی با توجه به فرم دندان ها و آرواره ها

3-آشنایی با آب و هوای منطقه مثلا وجود سرخس نشانه ای برای سازگاری این گیاه با اب و هوای گرم و مرطوب است

4-تعیین وضعیت منطقه در گذشته مثلا وجود فسیل ماهی نشانه وجود دریا در گذشته یک منطقه بوده است

** سنگ ها به سه دسته تقسیم می شوند

1-سنگ های آذرین

2-سنگ های دگرگونی

3-سنگ های رسوبی

گل و لای و شن و ماسه ای که رودخانه ها در طول سال ها به دریاها و اقیانوس ها می برند، ته نشین شده و این رسوبات بر اثر فشار لایه های جدید و بالایی کم کم به سنگ تبدیل می شوند.

همه سنگ های رسوبی لایه لایه هستند ولی همه ی سنگ های لایه لایه رسوبی نیستند، مانند لایه های مخروطی شکل یک کوه آتش فشان که در اثر سرد شدن گدازه های آتش فشان در هر بار فوران به وجود آمده است. پس سنگ های رسوبی لایه لایه هستند و به صورت افقی ته نشین می شوند. گرچه بصورت افقی ته نشین می شوند اما بعدها ممکن است بر اثر فشار بخش هایی از زمین و گسل از حالت افقی خارج شوند.

زغال سنگ نوعی سنگ رسوبی است که از بقایای گیاهان موجود در خشکی در بین لایه های رسوبی تشکیل می شود و بیشتر از تنه خزه و سرخس های غول پیکر تشکیل می شود.

فسیل ها بیشتر در سنگ های آهکی و رسی که بسیار دانه ریز هستند وجود دارند، اگر چه میان ماسه نیز یافت می شوند. در سنگ های رسوبی بسیار ریز هوای کمتری وجود دارد و جسد بهتر از تجزیه در امان می ماند.

نفت : با مرگ جانداران کوچک دریازی به نام پلانکتون ها و قرار گیری آن ها در بین لایه های رسوبی و گذشت زمان و تغییرات شیمیایی نفت تولید شد.

** تکامل جانداران :

تک سلولی ها و جلبک های تک سلولی

بی مهره ها ( اولین جانوران )

ماهی ها   ( اولین مهره داران )

گیاهان ( اولین موجودات در خشکی )

دوزیستان

خزندگان ( اولین جانوران خشکی زی دایناسورها نیز خزندگان بزرگ بودند )

پرندگان

پستانداران (تکامل یافته ترین جاندار )

کهربا شیره گیاهان خاصی است که در اثر گذشت زمان سخت می شود و بسیار زیبا و گران است. گاهی حشرات در آن به دام می افتند.  

وجود فسیل های مشابه در آفریقا و اروپا و آمریکا نشان می دهد که همه ی جانداران در یک زمان همزمان زندگی می کردند و خشکی ها به هم نزدیک بوده است.

وجود فسیل های مشابه در آفریقا و اروپا و آمریکا نشان می دهد که همه ی جانداران در یک زمان همزمان زندگی می کردند و خشکی ها به هم نزدیک بوده است.

============================= 

دقت کنید

سنگ شدگی یعنی بصورت قالب سنگی در آمدن. یا جای آن از مواد سنگی پر می شود یا خود استخوان به سنگ تبدیل می شود.

1- بعد از مدت زمانی طولانی، مواد شیمیایی موجود در بدن جانور دفن شده تحت یک سری از تغییرات قرار می گیرد. به طوری که استخوان به آهستگی می پوسد و فاسد می شود، آب با مواد معدنیش به داخل استخوان رسوخ می کند و مواد شیمیایی داخل استخوان را با مواد معدنی سنگ مانند جایگزین می کند.

2- فرایند فسیل شدن به نحوه جایگزینی  و حل شدن موادمعدنی اصلی در شیء با مواد معدنی دیگر بستگی دارد.

نتیجه ی این فرایند یک کپی سنگ مانند از شیء اصلی است( یعنی یک فسیل ). فسیل همان شکل شیء اصلی را دارد، اما از نظر شیمیایی بیشتر شبیه به سنگ است.

فسیل ها به رنگ سنگ هستند. یک شیء فسیل شده، یک مدل سنگی از یک شیء باستانی است. یک فسیل نسبت به شیء اصلی از مواد متنوع تری ساخته شده است.

در طول فرایند فسیل شدن، اتم های اصلی با مواد معدنی جدید جایگرین می شوند. به طوری که یک فسیل همان رنگ (یا ترکیب شیمیایی) شیء اصلی را ندارد. فسیل ها رنگ های زیادی دارند و از انواع بسیار مختلفی از مواد معدنی ساخته شده اند. رنگ فسیل به این بستگی دارد که سنگ احاطه کننده چه ترکیبی دارد.

همچنین بعضی از فسیل های پوست (و بخش های نرم  دیگر) پیدا شده اند. رنگ پوست هم درطول دوره فسیل شدن حفظ نمی شود. همه ی آنچه که امروزه باقی مانده یک مدل سنگی از شیء اصلی است.

بنابراین فسیل ها انواع باقیمانده ی جانورى و گیاهى نظیر جسم حیوانات و استخوان هاى مربوط به آن ها، تنه گیاهان قدیمى و ساختمان شان، کرم هاى نرم، ستاره هاى دریایى و غیره ( از نقطه نظر تشریحى ) و آثار و مواد به جامانده از آن ها نظیر فضولات، مدفوع، تخم ها ( آثار طبیعى ) و اثر لانه ها، آشیانه ها، رد پاها ( آثار مصنوعى ) را شامل مى شود و تمامى این ها به طور مستقیم توسط موجودات که در گذشته مى زیسته اند، به وجود آمده اند. بدین ترتیب براى آن که یک شى فسیل به حساب آید، بایستى بقایا و یا آثار فعالیت زیستى موجودات گذشته باشد. 

**انواع فسیل ها :

 به طور کلى فسیل ها را به دو گروه تقسیم مى نمایند :

١. فسیل هاى اندامى

٢.  فسیل هاى اثری

منظور از فسیل هاى اندامى، بقایاى حقیقى موجودات زنده مى باشند که در حالات بسیار مساعد شکل آن ها با شکل موجود زنده اصلى اولیه کاملا تطبیق مى کند و تغییر زیادى در آن صورت نگرفته است.

فسیل هاى اثرى علائم غیر مستقیم حیات هستند که توسط موجودات بر جاى گذاشته شده اند. جاى پاهاى دایناسور، اثرات ناشى از خزیدن تریلوبیت ها و سایر شواهد فرآیندهاى حیات همچون فضولات و مدفوعات که به صورت فسیل در آمده اند همگى جزء فسیل هاى اثرى محسوب مى گردند

=============

1- برای این که رسوبات ته نشین شده در دریاها به سنگ تبدیل شود کدام موارد ضروری است

الف گذشت زمان  ب فشار لایه های بالایی  ج بستر سنگی کف دریا  د الف و ب ✅

2 کدام سنگ در دسته بندی مناسب قرار ندارد  الف آهک رسوبی   ب گرانیت آذرین  ج مرمر دگرگونی  د زغال سنگ آذرین ✅

3 تفاوت رنگ لایه های رسوبی به دلیل الف اختلاف فشار   ب اختلاف زمان تشکیل  ج اختلاف در جنس ✅ د اختلاف دما

4 ....... نوعی سنگ ...... است که از بقایای گیاهان در بین لایه های رسوبی تشکیل شده است

الف زغال سنگ آذرین  ب سنگ مرمر دگرگونی   ج زغال سنگ دگرگونی   د زغال سنگ رسوبی ✅

5 در بین لایه های یخ سیبری انتظار داریم کدام فسیل بیشتر یافت شود الف سنجاقک   ب ماموت✅  ج سوسمار  د فیل

6 کدام فسیل تاکنون در ایران یافت نشده است الف تنه ی درخت   ب رد پای دایناسور    ج موجودات دریایی   د ماموت✅

7 فسیل جانداران و موجودات ساده در لایه های ...... و فسیل پرندگان و پستانداران در لایه های ...... سنگ های رسوبی قرار دارند

الف بالایی زیرین  ب میانی بالایی  ج زیرین بالایی ✅  د زیرین زیرین   

8 بیشتر فسیل ها مربوط به   الف دوزیستان   ب پستانداران   ج صدف داران ✅  د نرم تنان

9 کدام مورد جز آخرین گروه موجودات ظاهر شده روی زمین هستند  الف مار   ب سوسمار  ج پلنگ ✅ د عقاب

10 کدام مدت طولانی تری است که در روی کره زمین زندگی می کند الف سوسمار✅   ب لک لک  ج فیل   د انسان